آموزش صنایع دستی

هنر میناکاری

میناکاری

هنر میناکاری

 پیرامون واژه مینا کاری

“مینا” صورت مونث کلمه ی مینو به معنای بهشت می باشد؛ و البته رنگ لاجوردی بهشت را مینا گویند. در فرهنگ معین آمده است “مینا ماده ای است از لعاب شیشه ای حاجب ماورا یا شفاف که آن را روی کاشی و فلزات برای حفظ نقش و نگار به کار می برند و ترکیبی است از لاجورد و طلا و امثال آن ها که در کوره می برند و شفاف مثل شیشه کبود رنگ بیرون می آید.

مینا ماده ¬ای زجاجی است که بر اثر ذوب شدن روی سطح اشیای فلزی، جلوه¬ای شفاف، شبیه به کاشی لعابدار پیدا می¬کند. مینا کاری بر روی فلز به حدود قرن ششم پیش از میلاد می رسد.

پیشینه ی میناکاری

میناکاری یا میناسازی هنری است که سابقه ای در حدود پنج هزار سال دارد و ابداع آن به دوران ساسانیان باز می گردد. تصویر زیر نمونه ای از آثار مینای به جا مانده از آن دوران است که در موزه متروپولیتن نگهداری می شود.

این تصویر دارای صفت خالی alt است؛ نام پروندهٔ آن بشقاب-مینا.-ساسانیان.-موزه-متروپولیتن.jpg است

میناکاری عهد ساسانیان

بشقاب میناکاری- عهد ساسانیان

اما پیش از آن نیز میناکاری در برخی زیورالات در بار هخامنشی نیز کاربرد داشته است . یکی از نمونه های آن بازوبندی از طلا به همراه میناکاری‌های تزئین شده روی آن است.

این تصویر دارای صفت خالی alt است؛ نام پروندهٔ آن بازوبند-هخامنشی.jpg است

میناکاری هخامنشیان

مینا کاری به واسطه مغول هار از ایران خارج شد به هند رفت و سپس از آن طریق به نقاط دیگر جهان به ویژه آسیای شرقی رسید. در زیر نموهایی از میناکاری های هندی و چینی را ملاحظه می کنید.

از آنجا که در دوران سلجوقیان استفاده از ظروف برنج و طلای میناکاری شده به اوج رسیده بود، شاهد شکوفایی این هنر در دوران سلجوقیان می باشیم. از نمونه های به جا مانده از این دوران سینی متعلق به آلپ ارسلان، یکی از سلاطین سلجوقی، می باشد.

پس از دوران سلجوقی این هنر کم کم مورد بی مهری قرار گرفت تا آنجا که در اواخر دوران قاجار شاهد از بین رفتن این هنر ارزشمند بودیم. و از دلایل آن می توان سختی هایی در تهیه لعاب و پخت رنگ ها اشاره کرد و همینطور علاقه شاهان قاجار به ویژه ناصرالدین شاه به هنر های فرنگی.

اما پس از آن هنرمندان به نامی با تلاش هنرمندانه خود سعی در زنده نگه داشتن این هنر کردند. از هنرمندان به نام آن روزگار می توان به شکرا… صنیع زاده اشاره کرد.

از شاگردان وی نیز میتوان به آقایان رضا زنگنه(غروي)،رضااسلامي،سيدمحمود اسلاميان،غلامحسین فیض اللهی، حسین هنر دوست، محمد مهدی غفاریان و محمد علی فرشید اشاره کرد.

این تصویر دارای صفت خالی alt است؛ نام پروندهٔ آن 4صنیع-زاده.jpg است

میناکاری ضریح مکان های مذهبی. اثر صنیع زاده

کاربرد میناکاری

در اعصار گذشته مینا کاری به منظور های گوناگونی همچون زیورآلات، جعبه و ظروف ( مانند بشقاب و قدج و جام انفیه دان ….) استفاده می شده است. منتها این زیورآلات و ظروف صرفا جهت استفاده خانواده های دربار و اشرافی بوده است.

از آنجا که بیشتر میناکاری ها بر روی فلزاتی چون طلا و برنج انجام می شده اند که قیمت بسیار بالایی پیدا میکردند. در زمان قاجار و به ویژه سلطنت ناصرالدین شاه میناکاری ها در ساخت و مزین کردن قلیان کاربرد داشته اند.

امروزه نیز این هنر جنبه زینتی خود را حفظ کرده است و در قالب هدیه ای ارزشمنده در میان هنردوستان رد و بدل می شود.

این تصویر دارای صفت خالی alt است؛ نام پروندهٔ آن سرقلیان-میناکاری.jpg است

 انواع میناکاری

مینا به تفکیک روش تولید به سه نوع تبدیل می شود:
 مینای خانه بندی (مینای ملیله)
 مینای زمینه برجسته (حکاکی)
 مینای نقاشی

مینای خانه بندی

از انواع بسیار زیبای مینا است که به آن مینای سیمی نیز اطلاق می شود؛ زیرا در این روش پس از تهیه زیرساخت ( ظرف لعاب کاری شده) مفتول هایی را به شکل دلخواه در می آورند و آن ها را با چسب بر روی سطح می چسبانند.

سپس با لعاب شیشه ای روی آن را می پوشانند و در کوره قرار می دهند تا سیم ها بر روی سطح زیر جوش بخورد سپس خانه های ایجاد شده را رنگ آمیزی می کنند.

مینای خانه بندی را در ظروف سلطنتی روسی بسیار مشاهده می کنیم. در حال حاضر تنها یک آموزشگاه در تهران وجود دارد که این هنر را آموزش می دهد. قابل ذکر است که متاسفانه میناکاری خانه بندی در فهرست صنایع دستی منسوخ قرارگرفته است.

این تصویر دارای صفت خالی alt است؛ نام پروندهٔ آن russian_enamel_05.jpg است

میناکاری خانه بندی

مینای زمینه برجسته (حکاکی) نوعی دیگر در مینا کاری است. در این روش سطح زیر کار را به اصطلاح ” نقر” می کنند و سپس رنگ را در نقاط نقر شده میریزند . این روش در میان طایفه ی صائبین در استان خوزستان رواج داشته است.

مینای زمینه برجسته امروز در کنار مینای نقاشی در اصفهان به صورت روزانه تولید می شود و از میناهای پرطرفدار به شمار می رود.

مینای نقاشی از روش های بسیار مرسوم این هنر در اصفهان می باشد. در این روش نقاشی بر روی سطح صاف و لعاب کاری شده ی فلز انجام می شود. ظرف فلزی را بعد از لعاب کاری به کوره می برند و سپس ظرف آماده نقاشی با رنگ های مینایی می شود.

 اساتید برجسته میناکاری

در طی دوران ها اساتید بسیاری باعث فاخر شدن هنر اصیل شدند. با این حال از هنرمندان اعصار گذشته نام و نشان باقی نمانده است . اما در 100 تا 120 سال اخیر هنرمندان به نامی دلیل رونق بخشی به این هنر بوده اند و شاگردان و استادکاران بسیاری را هنر آموخته اند.

برای دیدن محصولات میناکاری کلیک کنید.

از این میان می توان به نام استاد ابراهیم زرقونی اشاره کرد. ایشان در جوانی از اساتید برجسته قلم زنی بودند، اما به گفته خودشان دنیای رنگ های برایشان جذابیت بسیاری داشت. ابراهیم زرنوقی می گوید: “با وجود آنكه استاد كار اين حرفه شدم ، در آن ارضا نميشدم. در من وسوسه ديگري بود، وسوسه اي كه هميشه مرا بسوي رنگها مي كشيد.

من در رنگها دنياي مرموز و زيبائي را احساس ميكردم. براي من همه چيز از رنگها شروع ميشد. حتي بيرنگي يك نوع رنگ است. اگر رنگ نباشد مفاهيم دنيا عوض ميشود، اشياء بي معني ميشوند و زندگي به پوچي و يكنواختي ميرسد.” ابراهیم زرقونی نخستین فردی است که میناکاری را بر بدنه گلدان ها اجرا کرد.

شکرا… صنیع زاده را پدر میناکاری ایران نام نهاده اند. او در سال 1285 پا به جهان گشود. به دنبال آشنایی با مهندس شومانف هنردوست آلمانی، و یادگیری رموز کورهو به کار گیری رنگ ها و ابزار مناسب در این زمینه توانست این هنر را رونق بخشد.

از آثار نفیس صنیع زاده می توان به جعبه قرآن که در موزه آستان قدس نگهداری میشود و تابلو ميناكاري ومطلا در موزه جوهرات ملي بانك مركزي اشاره کرد.

امروزه استادکاران بسیاری در کارگاه های میناسازی در شهرستان اصفهان به این حرفه اشتغال دارند و جدا از جنبه ی هنری آن، میناکاری تنها راه امرار معاش آنان نیز به شمار می رود.

گرچه به دنبال مشکلات اقتصادی مردم، و همینطور تحریم های گذشته هنر مینا کاری کمی مهجور ماند اما می توان با فرهنگ سازی مردم و سازمان ها را به حمایت از این هنر فرهیخته تشویق نمود.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *