یزد و صنایع دستی آن
شاید اگر از شما بپرسند از صنایع دستی یزد کدام را می شناسید در اولین نظر ترمه را به زبان بیاورید. اما این شهر علاوه بر این پارچه زیبا نساجی ها و صنایع دستی دیگری نیز دارد که قصد داریم در این نوشته به آن ها بپردازیم. ترمه، زیلو بافی، شمد بافی، چادر شب بافی (دستمال یزدی)، کاشی سازی، شعر بافی و …. برخی از صنایع دستی یزد هستند.
یزد یکی از پهناور ترین استان های ایران است و در مرکز ایران زمین قرار دارد. بافت تاریخی این شهر در سال 84 توسط سازمان میراث فرهنگی به ثبت ملی رسید و در سال 96 در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت جهانی رسید.
نساجی سنتی یزد:
صنعت نساجی در استان یزد پیشینه ای بسیار طولانی به حدود 2 تا 3 هزار سال پیش دارد
ترمه:
پارچه ترمه از منسوجات لطیفی است که از تار و پود تشکیل شده است اما پود در پشت پارچه به صورت آزاد است و در بافت نمی روند به همین دلیل همیشه پشت پارچه ترمه آستر کشی می شود تا آسیب نبیند. در ایران همواره شهر های یزد و کرمان از مراکز اصلی تولید این بافت هنری ارزشمند بوده اند. برای شناخت بهتر این صنایع دستی اصیل این مقاله را مطالعه فرمایید.
زیلو بافی:
آن گونه از خود واژه زیلو بر می آید و با توجه به برخی گفته ها واژه زیلو برگرفته از واژه “زیرو” است. یعنی چیزی که زیر پا قرار می گیرد، به اصطلاح فرش زیر پا. نام شهر میبد یزد که می آید، زیلو بافی به عنوان سوغات اصیل این شهر به ذهن خطور می کند. زیلو از زیر انداز های مناطق روستایی و کشاورز نشین یزد می باشد. نقطه مقابل گلیم قرار می گیرد. زیرا جنس آن گیاهی و از پنبه می باشد. در مقاله زیلو بافی بهتر و با جزییات بیشتر به این صنایع دستی زیبا پرداخته ایم.
شمد بافی:
از زیر مجموعه نساجی سنتی یزد به حساب می آید و کاربرد آن در میان یزدی ها به عنوان رو انداز در تابستان بود. زیرا هم نازک و خنک است و هم نقش محافظ در مقابل حشرات را دارد. شمد ها از جنس نخ پنبه یا ابریشم مصنوعی هستند و معمولا به شکل چهار خانه بافته می شوند. شمد ها معمولا در اندازه های 150در 220 سانتی متر بافته می شوند.
دستمال یزدی:
شاید یکی از معروف ترین صنایع دستی یزد، دستمال یزدی باشد. پارچه ای که با شنیدن نام آن یاد جاهلان فیلم های فارسی می افتیم. اما این پارچه در نمونه های اولیه خود فقط با نخ ابریشم طبیعی بافته می شد و کاربرد هایی مانند روسری و لباس داشت.
شعر بافی:
به بافت هر نوع پارچه ای به کمک دستگاه شعر بافی یا به اصطلاح دستگاه بافندگی “چهاروردی” بافته شود، شَعر بافی می گویند و بافنده را شَعر باف می خوانند. شَعر نوعی پارچه است که با مو یا ابریشم و با «دستگاه بافندگی چهاروردی» بافته می شود. اما نکته قابل توجه در این باره این است که اصولا در شهر های یزد و کاشان که این صنعت دستی رونق داشته است معمولا از ابریشم، مخمل و زر برای بافت پارچه استفاده می شده و در سال های اخیر از نخ و ابریشم مصنوعی استفاده می شود.
پس نمی توان با قاطعیت گفت که شعربافی یعنی بافت پارچه از شَعر یا همان مو و پشم. به غیر از نساجی، یزد صنایعی دارد که به خاک این منطقه مربوط می شود. کاشی سازی، سفال و سرامیک.
کاشی سازی:
در ایران قدمت کاشی کاری به 2 یا 3 قرن پیش از میلاد می رسد. اولین آثار کاشی کاری را در بناهای مربوط به هخامنشی و آشور می بینیم. اوج شکوفایی این هنر در ایران مربوط به دوره ی ظهور اسلام می شود. استان یزد به دلیل موقیعت جغرافیایی خاک مناسبی برای کاشی و سرامیک دارد. از حدود 800 سال پبش کاشی کاری سنتی در این منطقه رواج داشته و هم اکنون در کنار کاشی کاری سنتی (از قالب زنی و پخت کاشی تا نقاشی و طراحی آن ) کاشی کاری صنعتی نیز در این استان رواج زیادی دارد و کاشی و سرامیک یزد در ایران معروف است.
سفال و سرامیک:
یکی دیگر از صنایع دستی یزد ظروف سفالی و سرامیکی است. بالا ت گفتیم که خال این منطقه مناسب این صنعت است و چند صد سال است که کار با خاک در یزد رواج دارد. میبد شهر اصلی سفال و سرامیک این استان است. برای آشنایی بهتر با این هنر می توانید مقاله سفال گری را ملاحظه بفرمایید.
