نمد مالی چیست؟
تنها زیراندازی که به کمک “بافتن” شکل نمی گیرد نمدمالی است. این ادعا از اسم این هنر نیز مشخص است. نمد+ مالی. یعنی قطعه ای که با مالیدن به دست می آید. در واژه نامه دهخدا نوشته شده است نمد ” نوعی از فرش که از پشم یا کرک مالیده حاصل می شود.” در نمد مالی تنها ابزاری که نیاز است آب داغ است و زور بازو!
• پیشینه نمد مالی:
می گویند زمانی که پسر حضرت سلیمان که یک چوپان بود، تلاش می کرد تا با کمک پشم گوسفندان پارچه ای ببافد پس از تلاش های بسیار دست نیافتن به مقصود خود پشم را با مشت های خود از شدت عصبانیت کوبید و اشکی که از چشمان اش جاری شد روی آن ریخت. سپس دید که الیاف پشم نمناک و فشرده و در هم تنیده شده و شکل پارچه به خود گرفته است.
شاید این تاریخچه افسانه باشد و یا واقعیت ، اما چیزی که مسلم است، این است که نمدمالی از آن جا از ساده ترین راه های ساخت زیرانداز و لباس است، پیشینه ای پیچیده تر از این اتفاق نخواهد داشت. مطمئنا اولین نمدمالی ها اتفاقی صورت گرفته اند. زیرا بسیاری بر این باور اند که نمد مالی بیشتر در مناطقی که مرطوب که مردمان اش به دامپروی مشغول بوده ند انجام می گرفته است.
زیرا پشم این خاصیت را دارد که از انسان در مقابل سرما و رطوبت زیاد به خوبی محافظت کند. در حال حاضر نیز مناطق شمالی کشور در حاشیه دریای خزر را از مراکز اصلی تولید این دست ساز می دانند.
• مراحل ساخت نمد:
برای ساخت نمد ابتدا استاد کار پشم گوسفند را از بازار تهیه می کند و سپس آن را می زند. تا تار های آن از هم جدا شوند. بعد از آن که پشم آماده شد، در محلی که از باد و باران موصون باشد قطعه ای گونی و یا کرباس پهن می کنند. حال بسته به نوع اش که زیرانداز باشد و یا تن پوش قالب زنی شروع می شود. اگر از آن نمد به عنوان زیرانداز استفاده شود ابتدا اندازه آن و شکل کلی آن مشخص می شود.
سپس استاد کار با سلیقه خود و با استفاده از پشم های رنگ شده نقش دلخواه خود را روی سطح گونی یا کرباس پیاده می کند. بعد از آن که نقش کامل شد روی آن را با پشم سفید یا سیاه کامل می پوشانند. تا جایی که حدود نیم تا یک متر روی آن پشم می ریزند. سپس آب داغ یا محلول آب و صابون را روی آن می ریزند تا تمام تار های پشم در هم تنیده شوند.حال نوبت به مالش آن می رسد.
پشم ها را همراه با پارچه یا حصیری که زیر آن است لوله می کنند و به شکل یک استوانه در می آورند. و با طناب محکم می بندند. سپس یک یا چند نفر همزمان با دست یا پا با فشار زیاد آن را می مالند. در این مرحله پشم های خیس خورده با فشاری که بر آن ها وارد می شود کاملا به هم چسبیده می شوند. در حال حاضر نمد مالی بیشتر در استان های مازندران، گیلان، سمنان رواج دارد.
در حالی که نمد به عنوان یکی از گرم ترین پوشاک و زیرانداز ها معروف است اما در خانه های ایرانی جایی ندارد و مردم بیشتر سراخ منسوجات بافته شده از الیاف شیمیایی و چینی می روند. نمدمالی هنری است که روز به روز بیشتر به ورطه ی فراموشی سپرده می شود. این هنر در حال حاضر نیاز به خلاقیت طراحان ایرانی دارد تا بار دگر به عنوان هنری اصیل و پرزحمت به میان مردمان سرزمین مان راه پیدا کند.