• گل و مرغ چیست
از زیبا ترین سبک ها در نگارگری ایرانی نقاشی های گل و مرغ است. نگار گری گل و مرغ ریشه در بطن ایران زمین دارد و به عقیده برخی قدمت آن به چهار هزار سال پیش بر می گردد. به گفته جلیل جوکار از اساتید دانشگاه اصفهان : ” یکی از شاخه‌های اصلی و بدیع نقاشی ایرانی، نقاشی گل و مرغ است که شامل نقاشی گل‌ها و بوته به تنهایی گل و بوته‌سازی و یا نقاشی گل‌ها و پرندگان دانه خواری چون بلبل در کنار هم گل و مرغ سازی می‌شود
مینیاتور ایرانی
هنر مینیاتور از آن دست هنر هایی است که اکثر افراد با آن آشنایی دارند و آن را هنری صرفا ایرانی می دانند. اما اگر کمی در این باب جستجو کرده باشیم در می یابیم که هنر مینیاتور را در سایر کشور ها به ویژه کشور های شرق آسیا و یا هندوستان به وفور می توان مشاهده کرد اما مینیاتور ایرانی چگونه است که همگان با اولین نگاه آن را تشخیص می دهند.
“نگار گری” عبارتی است که به مینیاتور ایرانی اختصاص داده اند. نقاشی یا نگارگری ایرانی سبکی از هنر ایرانی است که پیش از ظهور اسلام وجود داشته است با ظهور اسلام تلفیقی میان عرفان اسلامی و هنر ناب ایرانی پدید آمد که نتیجه آن هنر بلامنازع ایرانی است. در نقاشی مینیاتور، تصاویر شباهتی با دنیای واقعی ندارند. حجم و سایه روشن هم به کار نمی‌رود و قوانین طبیعت رعایت نمی‌شود.
هنرمند به کشیدن پیکرهای انسانی تأکید چندانی ندارد. درختان میوه، اغلب مملو از شکوفه و برگ است. با نگاهی به این طرح‌ها در میابیم که خطوط بر رنگ ترجیح دارد. قدیمی‌ترین این طرح‌ها که با قوانین نقاشی‌های مینیاتور منطبق است به دوران مغول و تیموریان می‌رسد.
نگار گری ایرانی سبک های گوناگونی دارد مانند مینیاتور تمام رنگ جسمی، مینیاتور آبرنگ روحی، مینیاتور سیاه قلم رنگی، مینیاتور سیاه قلم، مینیاتور سفیدرنگ، مینیاتور زیر روغنی. اما یکی از جلوه ها و زیباترین سبک های نگارگری ایرانی نقاشی گل و مرغ است.
• گل و مرغ
نگار گری گل و مرغ ریشه در بطن ایران زمین دارد و به عقیده برخی قدمت آن به چهار هزار سال پیش بر می گردد. برخی ریشه آن را همنشینی سیمرغ و درخت زندگی می دانند که در اساطیر ایرانی جایگاه بسیار ویژه ای دارد. در ادبیات پیش از اسلام آشیانۀ سیمرغ را بر روی درخت زندگی می دانسته اند که هر بار بر آن می نشیند تخم همۀ گیاهان مفید از آن فرو می ریزد و هر بار برمی خیزد شاخه ای تازه می روید که دارای تخم همۀ گیاهان مفید می باشد.
در دوران پس از اسلام و تغییر عقاید نسبت به این پرنده جایگاه آن نیز کمی تغییر کرد. پس از اسلام گویا سیمرغ را رمز جبرئیل می دانستند. پیکری بزرگ، شکوه و جمال، پر و بال، پرورندگی، درمانگری و نشیمن داشتن بر درخت مقدّس، از صفات مشترکی است که به این نسبت می دادند.
طاووس نیز در این نقاشی ها جایگاه ویژه ای دارد. اما بعد از ظهور اسلام و پیدایش اسطوره رانده شدن طاووس از بهشت کم کم جایگاه طاووس در این نگارگری ها تغییر کرد و به قول عطار نیشابوری ” تنها آرزوی طاووس دوباره رسیدن به باغ بهشت و دربانی آنجا را نمودن، است.
” بعد از آن در سیری تاریخی نقاش های گل و مرغ روندی طبیعت گرایانه پیدا کردند و پرندگان در باغ هایی پر گل و شکوفه نشان داده شدند. در حال حاضر آنچه در نقاشی های گل و مرغ مشاهده می شود پرندگانی نظیر گنجشک، هدهد و شانه به سر هستند.
• امروزه از گل و مرغ چه استفاده هایی می شود
در گذشته نگار گری ها در فرهنگ ایرانی در بین مردم عادی جایگاه چندانی نداشته و بیشتر موارد مصرفی آن ها در میان درباریان برای مزین ساختن دربار و قصر و کاخ استفاده می شد. امروز که سطح علاقه و شناخت نسبت به نگارگری ایرانی بیشتر شده است، این هنر به طرق گوناگون به زندگی مردم راه پیدا کرده است.
این نگار گری ها در مزین کردن دیوار خانه ها فراتر رفته و در وسایل دکور خانه استفاده می شود. بر کیف و لباس و ظروف آن ها مشاهده می کنیم. اما متاسفانه تکنیک های پیشرفته چاپ و هزینه های تمام شده ی پایین راه را بر هنرمندان واقعی این عرصه سخت و دشوار کرده است که تنها هنردوستان می توانند با حمایت خود از این هنر-صنعت جلوی نابودی آن را بگیرند.
