شناخت گلیم شیرکی پیچ سیرجان
• خرید در بازار قالی و گلیم:
وارد خانه هر ایرانی که شوید، قطعا قطعه ای فرش، گلیم، جاجیم و یا نوعی از زیر انداز پرز دار و بدون پرز را خواهید دید. اکثر ایرانی ها نسبت به فرش یا همان قالی شناخت نسبتا خوبی دارند و هنگام خرید به جنس، نخ استفاده شده، تراکم گره ها، نقوش قالی و … توجه ویژه نشان می دهند.
اما در این بین افرادی هستند که تفاوت بین گلیم و قالی و جاجیم و … را نمی دانند. پس هنگام خرید امکان دارد جاجیم را به عنوان گلیم خریداری نمایند. خود گلیم به تنهایی بسته به مکانی که از آن می آید، جنس تار و پود و چله و نقوش انواع متفاوتی دارد. قبل از هر چیز باید بدانیم گلیم چیست.
گلیم چیست؟
گلیم نوعی بافت بدون پرز است که از تار و پود تشکیل شده است و مانند قالی گره و پرز بلند ندارد و آن را بافته ای تخت و پودنما می نامند. جنس اصلی آن پشم بز یا گوسفند است. در بافت گلیم هرچه نخ نازک تر و لطیف تر باشد محصول بافته شده مرغوبیت بیشتری دارد از این رو در گلیم هایی که از کرک ( پشم ناحیه زیر گردن یا زیر بغل گوسفند) و یا از پشم مرینوس استفاده شده باشد آن گلیم از کیفیت بسیار بالاتری برخوردار است.
در این مقاله قصد داریم تا هر چه بیشتر با یکی از مرغوب ترین انواع گلیم یعنی گلیم شیرکی پیچ سیرجان آشنا شویم.
• گلیم شیرکی پیچ سیرجان را بهتر بشناسیم
گفتیم که شاخصه اصلی تمام گلیم ها این است که از تار و پود تشکیل شده اند و مانند قالی پرز ندارند. اما گلیم در ایران خود زیرمجموعه های زیادی دارد مانند گلیم هرسین، گلیم لری، گلیم ایل شاهسون و … مسئله ای که گلیم ها از هم جدا می کند و نام های گوناگونی به آن ها می دهد، مربوط به مکانی است که از آن بر می آیند و البته نوع بافت و نقوش آن ها؛
و زمانی که مکان جغرافیایی متفاوت باشد تفکر و سبک زندگی مردمان آن ناحیه نیز متفاوت خواهد بود. این تفاوت های باطنی و ظاهری مناطق گوناگون بر نقوش ذهنی اجرایی شان بر دست بافته ها و همینطور جنس تار و پور و چله ای که به کار می برند نیز تاثیر می گذارد
. گلیم شیرکی پیچ از سیرجان از آن دست زیر انداز هایی است که اغلب و بر طبق عادات سنتی ذهنی بافی می شود؛ به این معنا که هنرمند بافنده از نقشه برای انداختن نقوش استفاده نمی کند. در ادامه می خواهیم هرچه بیشتر با جنس، نحوه بافت و نقوش گلیم شیرکی پیچ آشنا شویم.
جنس و بافت گلیم شیرکی پیچ
هرکه اندکی با گلیم آشنا باشد می داند که تار و پود گلیم از پشم است، و این پشم را از چهار پایانی چون گوسفند و بز می چینند؛ و البته باید به این امر آگاه باشیم که گلیم مانند قالی پرز ندارد. این مشخصه ها مربوط به تمام گلیم ها است.
چیزی که گلیم های متفاوت را از هم جدا می کند نقوش و نحوه ی بافت آن ها است. گلیم شیرکی پیچ سیرجان از آن دست گلیم هایی است که نام آن به دلیل بافت منحصر به فردش بر آن گذاشته شده است. برخلاف سایر گلیم ها که نام ایل و شهر خود را به خود می گیرند.
دلیل این نام گذاری (شیرکی پیچ) نیز تاباندن خامه رنگی به دور نخ های تار (چله) است که در گویش عشایر به آن گلیم پیچ نیز گفته می شود. نام شیرکی پیچ از آن رو توسط عشایر بر آن گذاشته شده است که شريکي پيچيدن 2 تار با هم گره ها را تشکیل می دهد. البته عده ای بر این باورند که دو نفر به طور شریکی این گیلم را می بافند تا استحکام آن بیشتر شود. در گلیم شیرکی پیچ بر خلاف سایر گلیم ها پود تنها نقش اتصال تار ها را دارد و نقشی در ایجاد نقوش گلیم ندارد.
– نقوش گلیم شیرکی پیچ
برخلاف دیگر گلیم های ایرانی که تنها از نقوش هندسی بهره می برند، در گلیم های شیرکی پیچ علاوه بر نقوش هندسی ظریف، از نقوش گِرد ماننده منحنی ها و گل ها استفاده می شود تا هرچه بیشتر بر زیبایی این گلیم بیافزاید. حاشیه های گلیم شیرکی پیچ اغلب متشکل یک شکل هندسی مکرر اند که بین دو خط موازی قرار دارند و دور تا دور کار کشیده می شوند.
متن گلیم اگر کل کار راه راه نباشد، می تواند دارای یکی از گل های زیر باشد: – گل طرح کشمیری، موسی خانی، سماوری، حشمتی، گلدانی یا درختی. اما بیشتر گلیم های شیرکی پیچ موجود دارای طرحی راه راه یا شبیه محرمات هستند. یعنی شامل ردیف های عمودی یا افقی می باشند که در هر ردیف ریز نقش های سنتی گلیم موجود است.
این ردیف ها می توانند در حالتی متقارن در دو سوی گلیم تکرار شوند و یا هر ردیف تنها یک بار اجرا شود.گاهی بافندگان هنرمند گلیم و قالی را با هم می آمیزند و حاصل آن هنری به نام گلیم فرش می شود. از آنجا که قالی بافتی پرزدار و گلیم بدون پرز است، گلیم فررش ها معمولا نقش برجسته هستند که زیبایی منحصر به فردی دارد. حال اگر این زیرانداز تلفیقی، از گلیم شیرکی پیچ . قالی کرمان به دست آمده باشد زیبایی آن به دلیل ریز بافت و نقش بودن دو چندان خواهد شد. .
– شاخصه های ظاهری گلیم شیرکی پیچ برای تشخیص
زمانی که به بازار گلیم برای خرید می روید، اول از همه چیز باید گلیم را بشناسید و سپس با انواع آن آشنا باشد. (در همین سایت در قسمت بلاگ توضیحات کاملی بر چند نوع گلیم موجود است). اما چگونه می توان گلیم شیرکی پیچ را شناخت؟
– نقوش ظریف و پرکار
در نگاه اول معمولا گلیم های شیرکی پیچ دارای نقوشی پُر و ریز هستند. گلیم های شیرکی پیچ دارای جزییات زیادی هستند و بیشتر شان از طرح های تلفیقی برای جزئیات استفاده می کنند. بافت گلیم سوزنی ریز و یکنواخت است و در پشت آن می توان گره ها را مشاهده کرد. گلیم شیرکی پیچ برخلاف دیگر گلیم ها پودنما نیست و در پشت آن می توان تمام پود ها را دید.
– وزن و تراکم
هنگامی که گلیم را در دست می گیرید وزن آن برخلاف جاجیم یا دیگر گلیم ها، تقریبا مانند قالی زیاد است. این نوع گلیم تنها گلیمی در جهان است که به صورت متقارن و گره دار بافته می شود. گلیم شیرکی پیچ بر خلاف جاجیم یا مثلا گلیم شاهسون دو رو نیست و بیشتر به عنوان زیرانداز استفاده می شود. در حالی که آن هایی که دو رو هستند معمولا از بافتی سبک تر برخوردارند تا از آن ها بتوانند به عنوان رو انداز و یا کیف و … نیز استفاده کنند.
– جنس و رنگ
تمام گلیم های شیرکی پیچ از پشم مرغوب تولید می شوند. بعضا مشاهده می شود آن ها از جنس کُرک می باشند. گفتنی است به نرم ترین قسمت پشم گوسفند که پشم زیر گردن و بغل آن است کُرک گفته می شود. که لطافت زیادتری دارد. همیشه در خرید گلیم یا هر کالای دیگری باید بدانیم بافنده یا فروشنده کیست؟ آیا کیفیت کالای خود را تضمین می کند ؟ پس بهتر از فروشگاه ها و یا شرکت های معتبر که در این زمینه فعالیت می کنند خریداری کنید تا همواره پاسخگوی نیاز شما باشند.
