آموزش صنایع دستی

هنر پته دوزی

پته دوزی

 پیرامون واژه پته :

پته دوزی هنر سوزن دوزی بر پارچه ای به نام شال یا عریض است. کلمه پته از ریشه کلمه پُت به معنای پشم نازک و لطیفی است که لا به لای موی بدن بز می روید. در لغت نامه ی دهخدا این چنین نوشته شده است: ” پُت: پشم نرمی که از بن موی بز می روید و آن را به شانه بر آورند و از آن شال بافند.”

• پته چیست:

پته پارچه ای است پشمی که اصطلاحا شال یا عریض خوانده می شود. که به کمک سوزن و با استفاده از نخ های پشمی رنگین، کرک یا ابریشم روی آن نقوشی زیبا دوخته می شود. در رنگرزی ریس های پشمی از رنگ های طبیعی حیوانی و گیاهی استفاده می شود. رنگ های حیوانی از صدف و قرمزدانه گرفته می شود و رنگ های گیاهی از روناس، نیل، پوست، گردو، گلرنگ، الزاره، چوب¬های زرد، …..


شال یا عریض که بر روی آن رودوزی انجام می وشد معمولا به رنگ های سفید، سیاه و عنابی است. عریض در گذشته با دستگاه ای بافت دستی تهیه می شد اما امروز به کمک دستگاه های برقی بافته می شود. به گفته کارشناسان مرکز صنایع دستی کرمان مرغوب ترین نوع پته، پته ای است که دوخت آن روی شال سفید یا سیاه باشد.

به گفته ی آنان شال سفید از این جهت مرغوب است که رنگ آن نور را منعکس می کند و باعث خستگی چشم می شود از این رو دوخت به کندی پیش می رود؛ از طرفی باید از نخ های مرغوب استفاده شود تا نخ رنگ ندهد. و همچنین نواقص دوخت روی شال سفید بیشتر خود را نشان می دهند بدین منظور دوزنده باید ظرافت و سلیقه زیادی را صرف کار خود کند.

از دیگر ملزومات مرغوبیت پته بخیه های دوخت است. هرچه گره ها یا به اصطلاح بخیه ها به هم نزدیک تر و متراکم تر باشند پته مرغوبیت بالاتری دارد.

• پیشینه پته دوزی:

از آن جا که پته دوزی هنر دست دختران و زنان خانه بوده است و از آن، به منظور زینت بخشیدن به منازل خود استفاده می کردند، دوره ی رسمی خاصی را نمی توان به عنوان زمان پیدایش آن عنوان کرد. اما به گواه می توان گفت که خاستگاه آن شهر های استان کرمان نظیر کرمان، سیرجان و رفسنجان هستند.

به هر روی تنها نسخه ی قدیمی ثبت شده ای که در آن از پته دوزی یاد شده است مربوط به سفرنامه ی شاردن در عهد صفوی است. پته را گاهی پته نادری نیز می گویند زیرا پته دوزی در زمان نادرشاه رواج زیادی داشت و همچنین خود او لباس هایی با رودوزی های پته به تن می کرد و هدایایی که به اشراف می داد نیز از همین نوع لباس ها بودند.

یکی از قدیمی ترین پته های موجود که تصویر آن در دسترس است، روپوش مقبره شاه نعمت الله ولی در ماهان کرمان است که گفته می شود در مدت 2 سال به دست شانزده زن به ابعاد 355 سانتی متر د ر210 سانتی متر دوخته شده است (شکل 1). اما بقچه پته دوزی فرج الله کرمانی که دارای تاریخ ثبت شده بر روی اثر است، سال 1280 را نشان می دهد.

این تصویر دارای صفت خالی alt است؛ نام پروندهٔ آن روپوش-مقبره-شاه-نعمت-الله-ولی.jpg است

پته دوزی

 

پته مقبره شاه نعمت الله ولی . ماهان کرمان

• نقوش پته دوزی:

به عقیده برخی نقوشی که بر پته ها دوخته می شود ریشه در افسانه ها و اساطیر دارد؛ برخی آن را نشانه ای رمزگونه به معنای شعله آتشکده های زرتشتی و یا تمثیل گلابی، بادام و درخت هندی می دانند؛ اما برخی دیگر این عقاید را رد می کنند و می گویند پته تمثیل سرو است، سروی که از یار جدا مانده و خم شده است.


نقوش پته به دو دسته تقسیم می شوند: نقوش بوته ای مانند بته جقه، لچک ترنج، سرو، بته میری، افشان و ترمه ای و دسته ی دوم نقوش درختی مانند ترنجداری، سروی، گلدانی، جانوری و پرنده ای که به اصطلاح آن را درخت زندگی گویند.

این تصویر دارای صفت خالی alt است؛ نام پروندهٔ آن درخت-زندگی.jpg است

پته دوزی – طرح درخت زندگی

طرح سرو و بته جقه


کاربرد های پته دوزی

از آن جا که پته یکی از رودوزی های بسیار زیبای ایرانی می باشد نقش مهمی در زینبت بخشیدن به منازلی دارد که صاحبان آن علاقه مند به هنر های سنتی ایرانی هستند. پته به عنوان یک رودوزی که در سایز های مختلفی دوخته می شود کاربردهای زیادی می تواند داشته باشد.

مثلا به عنوان رو تختی، پوشش کوسن و تازبالش، سجاده، بقچه، رومیزی و همچنین به صورت تابلوی دیواری در قاب می تواند زیبایی منزل را دو چندان کند. برای دیدن محصولات پته کلیک کنید.

• اساتید برجسته پته دوزی

از ان جا که اکثر هنر های رودوزی و بافندگی را بانوان در پستوی منازل خود رونق می بخشیدند هیچ گاه نامی از آن ها بر
صفحه ای ثبت نشده است؛ و اگر نامی از هنرمندی در این زمینه جایی ثبت شده است نام های مردانی است که به این هنر اشتغال داشته اند. به عنوان مثال استاد فرج الله کرمانی که بقچه ی پته دوزی او که مربوز به سال 1280 است از قدیمی ترین و زیباترین پته هاست. متاسفانه در این عرصه هنرمندانِ گم نام بسیار فراوانند.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *