شطرنج چوبی و مهره های دست ساز
بسیاری از ما ایرانیان در منازل خود احتمالا یک شطرنج چوبی و مهره های دست ساز آن را داریم و با نام مهره ها و قوانین ابتدایی آن آشنا هستیم. شطرنج یک بازی دو نفره است و بر روی صفحه شطرنج و با مهره های آن انجام می شود. شطرنج چوبی و مهره های دست ساز در میان هنر دوستان طرفداران زیادی دارد و خود یکی از زیر شاخه های صنایع دستی در ایران به شمار می رود. شطرنج چوبی کردستان، به ویژه شهر سنندج، از مرغوب ترین و محبوب ترین انواع تخته شطرنج ها هستند و اگر سراغ هنر نازک کاری را بگیرید حتما در ابتدا فقط به این وسیله ی سرگرمی خواهید رسید.
نازک کاری و شطرنج چوبی:
چوب یکی از قدیمی ترین مصالح ساختمانی در طبیعت است و یکی از پر کاربرد ترین منابع طبیعی برای ساخت و ساز به شمار می آید و می توان گفت از پر مصرف ترین منابع طبیعی است و مصرف سالانه آن در کشور ایران حدود 6 میلیون متر مکعب می باشد. صنایع دستی چوبی در ایران دارای تنوع زیادی است مانند منبت کاری، معرق چوب، خراطی، پیکر تراشی، نازک کاری و .. می توانید با این تنوع در این مقاله آشنا شوید.
یکی از این صنایع، نازک کاری است که از صنایع چوبی کردستان می باشد. در این روش هنرمند طرحی را از قبل آماده می کند و با استفاده از قطعات بسیار کوچک و ظریف و کنار هم قرار دادن و فشردن آن ها، وسیله مورد نظر را می سازد. در این روش ابتدا بدنه کار ساخته می شود و سپس بنا بر طرحی که از قبل زده شده قطعه های چوب کنار هم چسبانیده می شود. این هنر در استان کردستان، به ویژه شهرستان سنندج رواج زیادی دارد و کالاهایی از قبیل عصا، رحل، کیف، قاب ، جعبه و … محصولات این هنر هستند.
اما امروزه درصد بیشتری از این هنر به تولید شطرنج چوبی و تخته نرد اختصاص دارد. اگر سری به خیابان شهدای سنندج زده باشید مطمئنا فروشگاه های زیادی را دیدید که زیبا ترین و اعلا ترین تخته نرد ها را به فروش می رسانند. در این هنر بیشتر از چوب های زیبای گردو و راش استفاده می شود تا در کنار دوام این چوب ها از گره های طبیعی و زیبای آن ها نیز در خلق این آثار بهره ببرند.
مهره های دست ساز
بازیگر های اصلی بازی شطرنج مهره های آن هستند. در هر بازی شطرنج 32 مهره باید حضور داشته باشند. هر طرف بازی 16 مهره دارد که به مهره های سیاه و سفید مشهور اند حتی اگر به رنگ های چوب باشند! انواع گوناگونی از مهره های شطرنج در بازار موجود هستند. مهره های پلاستیکی، سنگی، چوبی و … در اکثر مواقع این مهره های دست ساز هستند مانند مهره های چوبی و سنگی که حاصل هنر خراطی، نازک کاری و یا حجاری می باشند.
مهره های چوبی و دست ساز زاده ی هنر خراطی و نازک کاری هستند از صنایع دستی ایران به حساب می آیند که اکثرا در کردستان شاهد تولید آن هستیم. گاهی هنرمند برای زیبایی هر چه بیشتر اثر خود چند هنر را با هم تلفیق می کند؛ مثلا از خاتم کاری، منبت و یا پیکرتراشی در ساخت مهره استفاده می شود. در ساخت این مهره ها نیز ماننده صفحه ی شطرنج از چوب های راش و گردو استفاده می شود.
هنر ساخت صفحات شطرنج ،تخته نرد، مهره ها و تاس های چوبی دست ساز، هنری حدودا 150 ساله است اما اگر از هنرمندان این عرصه حمایت نشود این هنر به دست فراموشی سپرده می شود و تنها راه درآمد این هنرمندان مسدود خواهد شد.
