آثار باستانی ایران در موزه های جهان
اگر نگاهی به آثار باستانی ایران در موزه های جهان بیاندازیم در می یابیم که با ارزش ترین با قدمت ترین های آثار ایرانی در خارج از ایران نگهداری می شوند. موزه هایی چون موزه بریتانیا، موزه لوور و موزه متروپولیتن نیویورک از معروف ترین و بزرگترین موزه هایی هستن که در خود آثار باستانی ایران را نگهداری می کنند.
از معروف ترین آثار باستانی ایران در موزه های جهان می توان به استوانه حقوق بشر کوروش و بازوبند طلایی مربوط به هخامنشیان و برخی از بقایای تخت جمشید را نام برد.
آثار باستانی:
“آثار قدیمی (معمولا با عمری بالغ بر100 سال) که دارای ارزش تاریخی و معنوی بالا بوده را معمولا اثر باستانی می گویند.” ایران دارای یکی از قدیمی ترین تمدن های جهان است؛ با توجه به قدمت شهرنشینی و سلطنت در ایران، کالا ها و اجناس و آثار هنری، شهری و فرهنگی زیادی به دست صنعت گران و هنرمندان ایرانی ساخته شده است.
شرایط اقلیمی ایران این فرصت را پیش آورد تا این اقلام تا به امروز دوام آورده و در ایران و چند کشور دیگر نگهداری می شوند. اما موضوع مورد بحث ما اقلام و آثار عتیقه ای است که خارج از ایران در موزه های جهان نگهداری می شود.
طی سالیان گذشته بسیاری از اثار باستانی با ارزش ایرانی طی قرارداد هایی به موزه های بزرگ دنیا برای نمایش دوره ای و یا به طور کلی واگذار شده اند. در این جستار سعی داریم با برخی از آن ها آشنا شویم.
آثار باستانی ایران در موزه های جهان
طبق قراردادها و استاندارد های جهانی در برخی مواقع آثار باستانی یک کشور برای به نمایش گذاشته شدن در بهترین و پربازدید ترین موزه های جهان نگهداری می شوند. ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست. اقلام با ارزش زیادی مربوط به دوره های گوناگون تاریخی ایران در موزه های بزرگی چون بریتانیا و لوور نگهداری می شوند.
– موزه بریتانیا
موزه بریتانیا در کشور انگلستان، شهر لندن قرار و یکی از بزرگترین موزه های جهان است که در اواسط قرن 18 میلادی رسما تاسیس شد. این موزه دارای هفت میلیون گنجینه و آثار باستانی است . بخش خاورمیانه آن قسمت بزرگی از این موزه را در برمی گیرد. بخش ایران باستان آن دارای 52 اتاق است که شامل 13 هزار شی از اعصار گوناگون ایران می باشد.
• استوانه کوروش ( Cyrus cylinder)
دوره: هخامنشیان
محل نگهداری: موزه بریتانیا
منشور کوروش یا استوانه کوروش، استوانه ای از جنس سفال پخته شده است. که اواخر قرن 19 میلادی (سال 1258 شمسی) در نیایشگاه اسگلیه (معبد مردوک) در شهر بابل باستانی توسط هرمزد رسام پیدا شد. بر سطح این استوانه به دو زبان بابلی کهن و بابلی نو قوانینی از زبان کوروش و از زبان راوی (درباره فتوحات کوروش) نوشته شده است. این گنجینه ی ایران باستان ازبا ارزش ترین آثار باستانی ایران در موزه های جهان محسوب می شود و از همان زمان در موزه بریتانیا در بخش گالری رحیم ایروانی نگهداری می شود.
• بشقاب نوازندگان( Musician Plate
دوره: ساسانیان
محل نگهداری: موزه بریتانیا
این بشقاب مربوط زمان ساسانیان و از جنس نقره می باشد که روی آن زراندود شده است. همانگونه که می بینید بر روی این بشقاب مجلس بزمی قلمزنی شده است؛ در مرکز آن شاهزاده و یا بزرگزاده ای در حال نوشیدن است و اطراف او افرادی در حال نواختن ساز. درختی نیز سمت راست بشقاب را کاملا در بر گرفته است. هنر فلزکاری قلمزنی بر فلز در این قطعه مشاهده می شود.
• گنجینه آمودریا (Oxus Treasure )
دوره: هخامنشیان
محل نگهداری: موزه بریتانیا (و موزه ویکتوریا و آلبرت)
گنجینه طلایی آمودریا (محل پیدایش این گنجینه) شامل صد و هفتاد قطعه از جنس طلا، شامل پلاک ها، سکه ها، بازوبند و مجسمه های طلایی است که مروبط به زمان سلطنت هخامنشیان می باشدو این گنجینه در نزدیگی رودخانه آمو (جیحون) پیدا شده است. به همین دلیل آن را گنجینه آمودریا می نامند.
– موزه لوور
موزه لوور از شناخته شده ترین موزه ها در زمینه آثار هنری و فرهنگی در شهر پاریس قرار دارد. این موزه درکاخ لوور قرار دارد که ساخت آن مربوط به قرن 13 میلادی است. این موزه از سال 1793 میلادی به عنوان موزه عمومی برای نگهداری شاهکارهای هنری، فرهنگی و تاریخی مورد استفاده قرار می گیرد. از معروف ترین آثاری که در این موزه نگهداری می شوند می توان به لوح حمورابی، تابلوی بانوی صخره‌ها و تابلوی مونالیزا اثر لئوناردو داوینچی و گاو بالدار آشوری اشاره کرد. در این موزه 38000 قطعه نگهداری می شود .
از معروق ترین آثار مربوط به ایران باستان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
– سنگ نگاره یادبود اونتاش ناپیرشا
– سنگ نگاره زن عیلامی و ندیمه
– تندیس فاخته لاجوردی
– نقش برجسته آجری شیر کاخ آپادانا شوش
– سر ستون گاو دو سر کاخ آپادانا شوش
– …
• مجسمه عظیم الجسه گاو بالدار با سر انسانی
محل نگهداری: موزه لوور
• سنگ نگاره کمانداران (Frieze of Archer)
محل نگهداری: موزه لوور
این سنگ نگاره ی رنگین که از جنس سفال است و با رنگ های لعابی رنگ آمیزی و پخته شده است . کمانداران ارتش داریوش هخامنشی را به تصویر می کشندو این سنگ نگاره بر دیواره های کاخ مسکونی آپادانا نقش بسته بود که اکنون در موزه لوور نگهداری می شود.
• شیر کاخ آپادانا شوش ( Lion Darius Palace )
محل نگهداری: موزه لوور
این سنگ نگاره نیز جزیی از کاخ آپادانا، ساخته ی داریوش هخامنشی بوده است که اکنون در بخش ایران باستان موزه لوور نگهداری می شود. این اثر مربوط به 510 سال پیش از میلاد می باشد
آثار باستانی ایرانی ای که در موزه های بزرگ دنیا نگهداری می شوند آن قدر تعداد بالایی دارند که در یک مقاله نمی توان به تمام آن ها پرداخت. بیشتر آثاری که از ایران خارج شده اند متاسفانه در زمان پادشاهی قاجارایان به ویژه ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه بوده که در آن زمان طی قرارداد هایی به فرانسویان امتیازات ویژه ای از جمله کشف و خارج کردن اشیا و اجسام تاریخی ایرانی داده شد. با دیدن تصویر آن ها به تمدن و هنر باستانی ایرانی بیشتر و بهتر پی می بریم. .