صنایع دستی زنجان

صنایع دستی زنجان

پیرامون واژه گلیم

صنایع دستی زنجان مانند بسیاری دیگر از شهرهای ایران صنایعی کاربردی است. از معروف ترین صنایع دستی زنجان چاقوی آن است که در هر خانه ای شاید شاهد آن باشیم. ملیله و چاروق نیز از دیگر صنایعی هستند که مرکز ساخت شان در این شهر می باشد. شهرستان زنجان مرکز استانی با همین نام در شمال غربی ایران است که حدود 430 هزار نفر جمعیت دارد.

مردمان زنجان ترک های آذربایجانی هستند و زبان آن ها نیز ترکی آذربایجانی است. اگر به زنجان سفر کرده باشید کمی در خیابان های مرکز شهر قدم زده باشید حتما در ویترین دکان های بازار سنتی آن چاقو و ملیله و ظروف مسی را به وفور دیده اید. صنایع دستی زنجان کاربردی و تزئینی هستند و در زندگی روزمره کاربرد دارند.

ملیله کاری

ملیله کاری هنر کار با فلزات گرانبها است. زنجان و اصفهان از مراکز تولید این صنایع دستی شکیل و گرانبهای ایرانی هستند.برخی به اشتباه این هنر را اصفهانی م یدانند در حالی که این هنر در زمان حکومت پهلوی ها به اصفهان رفت. زنجان مرکز اصلی تولید هنر ملیله است.

طبق مشاهدات تاریخچه ی این هنر به حدود 2 تا 3 هزار سال پیش باز می گردد اما با توجه به این که این هنر با استفاده از فلزاتی گرانبها چون طلا و نقره تولید می شود آثار زیادی از گذشته به جا نمانده است زیرا این زیور آلات و ظروفی که نتیجه ی این هنر بودن در جنگ ها به غارت برده می شدند.

ملیله سازی به کمک مفتول های بسیار باریک طلا یا نقره انجام می شود. و هنرمند وقت زیادی را صرف تهیه و تولید ظروف و زیورالات ملیله کاری می کند.

مراحل ملیله کاری

چاقو سازی

نام زنجان که به میان می آید چاقوی زنجان در ذهن نقش می بندد. چاقوی زنجان پیشینه ای چند هزار ساله دارد که گواه این ادعا سلاح های جنگی ای است که در معدن نمکی زنجان یافت شد. در برخی منابع زنجان را پایتخت ساخت سلاح در زمان هخامنشیان می دانند.

از شاخصه های اصلی چاقوی زنجان تیغه ی یک دست و دسته ی آن است. چاقوهایی که امروزه در کارخانه ها تولید می شوند تیغه های یک دستی ندارند و جنس دسته ی آن ها پلاستیک است. جرجیسی رییس اتحادیه اصناف چاقوسازان زنجان می گوید:

“دسته‌سازی چاقو یک هنر تخصصی محسوب می‌شود. دسته‌ها در چاقوهای آشپزخانه ساخت زنجان به صورت سه‌تکه ساخته می‌شوند و ساخت آنها مراحل متعددی دارد اما دسته چاقوهایی را که در کرمان و شهرهای دیگر تولید می‌شوند داغ و با فشار جزئی به تیغه پیچ می‌کنند که کار تخصصی محسوب نمی‌شود. “ .

مسگری

صنعت استفاده از مس در زنجان به بیش از هزار سال برمی گردد؛ که همزمان است با سلطنت سلجوقیان در ایران. صنایع دستی زنجان با نام مس گره خورده است و اگر طرفندار این فلز زیبا باشید باید سری به زنجان بزنید. صنعتگران زنجانی در این دوره آفتابه لگن های مسی برای این قوم می ساختند.

متاسفانه تعداد زیادی از این آثار به جای نمانده است زیرا این ظروف را بعاد از مدتی مستعمل شدن به کوره ی ذوب فلز می سپردند تا دوباره بتوانند آن را احیا کنند. اوج این هنر هم مربوط به همان دوره ی سلجوقیان بر می گردد. انواع گوناگونی از ظروف مسی در زنجان تولید می شوند.

ظروف مسی

مانند دیگ‌های بزرگ و کوچک، تیانچه، دیزی مسی، آبکش مسی، قابلمه و تابه مسی….برخی از این مس ها در هنر میناکاری استفاده می شوند. تا حدود 10 سال پیش بازار مس گران زنجان رونق خوبی داشت اما با روی آوردن مردم به خرید ظروف کارخانه ای و از جنس فلز ها و آلیاژ های دیگر رونق این بازار نیز از میان رفت.

اما به گفته ی خبر ها در سال های اخیر با روی آوردن دوباره ی مردم به این جنس از ظروف این بازار دوباره رونق گرفته و صنعت گران این عرصه به سر کار خود بازگشته اند. برای دیدن ظروف مسی کلیک کنید.

چاروق

چاروق از پای افزار های باستانی ایرانی است که مرکز ساخت و استفاده ی آن شهر قوچان و زنجان بوده است. چاروق کفشی چرمی است که بند های آن به ساق پا بسته می شود.

البته نوع قدیمی چاروق این گونه است و و در صد سال اخیر با ابداعات استاد کار چاروق ساز زنجانی آقای اصغر خطیبی چاروق با هفت مدل جدید تولید شد که در حال حاضر تنها دو تا سه مورد آن تهیه و تولید می شود. چاروق ها چرمی هستند و در اکثر مواقع رویه ی آن ها مزین به نخ های ابریشم و گلابتون است. .